Parkinsonova bolest druga je po redu najčešća neurodegenerativna bolest multifaktorijalne etiologije. Parkinsonova bolest tradicionalno se dijeli na monogenetski/ familijarni oblik Parkinsonove bolesti, te na idiopatski/ sporadični oblik Parkinsnove bolesti. Nastaje primarno kao posljedica propadanja dopaminergičkih neurona u kompaktnom dijelu crne tvari. Kao posljedica nedostatka dopamina javljaju se glavni motorički simptomi koji uključuju tremor u mirovanju, bradikinezu, posturalnu nestabilnost te rigidnost.
Uz glavne motoričke simptome, u oboljelih javljaju se i nemotorički simptomi poput apatije, autonomnih poremećaja, depresije, demencije i poremećaja spavanja. PB se prezentira u dva oblika: kao familijarni/ genetički poremećaj i kao sporadični/ idiopatski poremećaj. Od toga 85-90% slučajeva čini idiopatski oblik PB, dok 5-15% slučajeva čini familijarni oblik.
Dijagnoza je Parkinsonove bolesti klinička. Osim genetskog testiranja u odabranim slučajevima, definitivna dijagnoza Parkinsonove bolesti može se utvrditi tek posmrtnim identificiranjem neuropatoloških promjena. Liječenje Parkinsonove bolesti za sad je samo simptomatsko, farmakološkim i kirurškim metodama.
Parkinsonova bolest kompleksna je bolest za koju su identificirane česte i rijetke genetske varijante koje doprinose razvoju bolesti. Česte genetske varijante s visokom penetrantnosti dovode do nastanka monogenetskog oblika Parkinsonove bolesti.
Mutacije koje uzrokuju monogenetski oblik, jedini su za sada poznati uzrok Parkinsonove bolesti. Rijetke genetske varijante smatraju se rizičnim faktorom za nastanak idiopatskog oblika Parkinsnove bolesti. Smatra se da za nastanak idiopatskog oblika Parkinsonove bolesti važnu ulogu imaju interakcije okolišnih i genetskih faktora. Razvojem tehnologije otkriva se sve veći broj genetskih rizičnih čimbenika. Istraživanja mutacija u monogenetskom obliku te otkrivanjem rizičnih genetskih varijanti u idiopatskom obliku omogućava bolje razumijevanje patogeneze Parkinsonove bolesti te čini važnu podlogu za razvoj terapije usmjerene na zaustavljanje progresije bolesti.
Dijagnoza Parkinsonove bolesti
Dijagnoza PB osim u slučaju genetskog testiranja, u pojedinim oblicima familijarnog oblika PB, definitivna dijagnoza može biti utvrđena samo na bazi posmrtne identifikacije neuropatoloških promjena u mozgu. U svakodnevnom radu, PB je klinička dijagnoza bazirana na anamnezi i neurološkom pregledu. Međunarodno društvo za Parkinsonovu bolest i poremećaje pokreta (engl. The International Parkinson’s Disease and Movement Disorder Society-MDS), donijelo je revidirane kriterije za dijagnozu PB. Prema njima, motorički su simptomi ostali srž dijagnostike PB, ali uz postojanje motoričkih simptoma, dijagnoza PB kao uzroka parkinsonizma, oslanja se na dodatnim kategorijama. Dodatne kategorije čine: kriteriji koji podržavaju dijagnozu, kriteriji koji apsolutno isključuju dijagnozu i tzv. crvene zastavice. Slikovne pretrage, koje se mogu koristiti za pregled dopaminergičkog sistema, kod pacijenata s PB uključuju pozitronsku emisijsku tomografiju (PET), te jednofotonsku emisijsku kompjuteriziranu tomografiju (SPECT). Slikovne pretrage mogu biti korisne kod postojanja nesigurnosti u ispravnost kliničke dijagnoze ili u istraživanjima, ali su rijetko potrebne u kliničkoj praksi. Genetsko testiranje može pomoći u donošenju odluke kod dijagnoze, ali ne primjenjuje se rutinski jer su monogenetski oblici PB veoma rijetki. Genetsko testiranje treba se razmatrati kao dijagnostička metoda onda kada postoji pozitivna porodična anamneza postojanja PB, kod ranih početaka simptoma, u određenim etničkim skupinama i kod specifične kliničke slike. Od posebnog je interesa pronalazak LRRK2 mutacija, zbog razvoja genetski ciljane terapije za tu mutaciju
